Árvuštâllâm
Billy Elliot -musikaal lii šoddâm Lontoost siämmáánommâsii elleekove (Universal Pictures) vuáđuld, já ton suomâkielâlâš versio čaittâleh Oulu teatterist kuovttijn juávhoin Heta Haanperä stivrejeijen. Kuohtuin juávhuin láá 23 rävisulmuu rooli lasseen 15 pärnid teikâ nuorrâd fáárust, ijge lah mihheen immâšijd, mondiet párnái roolij várás láá kyehti čaittâleijee/tánssájeijee/lávloo. Mun oinim Aslak Kipinä -juávhu, nuorâ Aslak Billy roolist.
Billy Elliot lii 1980-lovo Stuorrâ-Britannia ruukikaavpug pärni, kiän stuorrâviljâ ja eeči lává pargojooskâst ruukist. Suu enni lii jáámmám já eeči viggá ruukipargei vaigâdvuođâi kooskâst šoddâdiđ Billy ton ääigi já ton ohtsâškoddeluoka maali mield – viehâ korrâsávt. Eeči lii valjim kaandâs äigiájánâssân čurmâdâttâm, mii ij kiäsut Billy. Sun kárttá vahâgist baaleettijmán já hoksáá baaleet addelmin sunjin ennuv eenâb ko čurmâdâttâm. Ko eeči já stuorrâviljâ kuullâv Billy uđđâ äigiájánâsâst, suoi iävá moovtásk, peic kieldiv Billy tánssáámist. Billy tánssámmáttáátteijee rovvá Wilkinson uáiná kaandâ stuorrâ potentiaal já hokâttál Billy hárjuttâllâđ Kunâgâslii baaleetškoovlâ sisâpeessâmiskosij várás.
Puáris stereotypiah iä povvâstut
Siämmást ko Billy perruu eres almaah taistâlává Margaret Thatcher haldâttuvváin, Billy taistâl toin, puáhtá-uv sun čuávvuđ suu jieijâs tuoivuid vâi kalga-uv sun tottáliđ eejis. Musikaal šoddâdemmaainâs lii uáli jo fijnes já tot čuáccá, mutâ puáris stereotypiah kaandâin hamittijn teikâ homofobiasaavah iä povvâstut muu tego oroh motomijd ulmuid vala povvâstutmin. Äigi lii eres ko 22 ive tassaaš ko elleekove šoodâi, mut jiem pyevti leđe smietâhánnáá, ij-uv kietâčaalâ pyevti eelliđ siämmást ko ulmui jurduuh ovdáneh já tiätulâšvuotâ šadda? Puávtáččij-uv dialogist kyeđđiđ homofobia meddâl juonâ mutehánnáá?
Kielâ kevttim kovvee ohtsâškode.
Nuorâ čaittâleijeeh láá hirmâd čeepih já lii ilo keččâđ, maht sij láá oppâm tánssáđ, lávluđ já čaittâliđ. Vuárusaanijn láá ennuv karosäänih, mii sáttá leđe nuorâi mielâst hitruu. Jieš lam tuđâvâš, ete kuođđim 6-ihásii pááikán – nuorâ karosänipoolisin sun ličij jyehi viiđâd miinuut kolgâm munjin imâštâllâđ, ete kuulâi fastes sääni. 10-ihásâš ristinieidáin vuod lâi mielâkiddiivâš savâstâllâm tast, maht kielâ kevttim kovvee ohtsâškode já karosanijguin lii ulmen čäittiđ iäru, mii Stuorrâ-Britanniast lii ohstâsâškodeluokai kooskâst. Karosäänih meiddei kovvejeh tom, mon vaijaah ruukipargeeh láá.
Billy Elliot lii visuaallávt luhostum. Kuhes čaitâlmist ij lah tuššekeevvâm ollágin já jyehi muusikpitá lii suotâs keččâđ já kuldâliđ. Lyeve alne tábáhtuveh ubâ paje ennuv stuorrâ aaših: jo-uv tobdoh láá stuárráh teikâ tábáhtumeh láá. Billy muštoh jáámmám enistis čyeccih siämmáá ennuv ko tot, ete suu eeči viijmâg-uv tuhhit suu. Kal mun povvâstim-uv čaaitâlm kejâdijnân, te puáhtá vaarâ ettâđ, ete teaterfiäráán lâi luhostum, ko tobdoh kyehti já pele tijme ääigi lijjii maaŋgâlágáneh.
Sahhiittâllâm
Elle Kesti lii 13-ihásâš anarâš, kote lii tánssám baaleet jo 7 ihheed.
Sun vuolgij vuossâmuu tove hárjuttâssáid skippáár fáárust já lijkkui nuuvt ennuv, ete halijidij juátkiđ. Tääl baaleet lii tuálvum suu Oulu teatter stuorrâ čaittâlemlyeve oolâ jo paijeel 20 kerdid tanen ko sun lii fáárust Billy Elliot -musikaalist. Taat lii sunjin vuosmuš stuorrâ produktio.
Uásálistem stuorrâ musikaalân ij lah ennuv hettim škoovlâ jotteem, já jis Elle lii karttâm leđe meddâl škoovlâst hárjuttâsâi tiet, láá addim škoovlâst tom pyereest. Kuhemus hárjuttâsah láá lamaš vittâ tijme kukkosiih. Teatterfiäráán lii adelâm Ellen ennuv: sun lii peessâm uápásmuđ teattermaailmân, finnim uđđâ skipárijd já finnim máttááttâs tánssám lasseen lávlumist já čaittâlmist. Elle čaittâl baaleetškovlâlâš Kealey Gibson, kiäst láá kulmâ vuárusääni. Sun illood, ete rävis áámmátčaittaleijeeh valdii nuorâ čaittâleijeid pyereest fáárun.
Elle naver lii leđe tánssájeijee teikâ čaittâleijee puátteevuođâst. Sust tovâččij mielâ peessâđ teivâđ anarâš já aanaarlâš baaleettánssájeijee Auri Ahola, vâi pesâččij koijâdiđ, maht puáhtá ovtâstittiđ Anarist aassâm já tánssámáámmát, mii tuálvu pirrâ Suomâ.
Turhaa farssia lii tušes pilkkedem
Oulu työväennäyttämö
kietâčaalâ Paul Slade Smith
stivrim Markus Packálen
Mun jiem lah jieš mihheen farssišlaajâ ustev, mutâ pargosaje faalâi uccâjuovlâjuhleohjelmin teattereehid. Jiem lamaš luuhâm maiden tiäđuid pittáást, te keevâi nuuvt, ete jiem peessâm muássuđ hitruus teatterehidist peic šoddim uáli jo sorolâžžân, mii tábáhtuvá vala ive 2022 maka huumorin.
Juonâ ij veltihánnáá liččii hyenes farssin: kyehti poolis lává motellist syelipargoost ulmen finniđ kiddâ kaavpughoovdâ, kiäm epideh kaavpug ruuđâi käävildmist. Suoi kolgâv kuvviđ naaburvisteest hoovdâ já ruttâtuállee teivâm. Tot mii taha pitá kavhâdin lii tot, ete maŋeláá lyeve oolâ puátá skottilâš pälkkimorhedeijee, kote sárnu omâsávt (ađâi maka jieijâs kielâ), haalijd kárvutâttâđ kiiltin já čuojâttiđ sekkâpiili ovdil ko koddá uhrees. Maid? Addâgâs maid? Skootih, kiäh iä uážžum kevttiđ Culloden taistâlem maŋa 1745 jieijâs aalmugpihtâsijd 35 ihán, láá šoddâm faarsi pälkkimorhedeijen?
Mondiet tággáár mana čoođâ ive 2022?
Huumor ij lah mihheen älkkees šlaajâid, mut jis ij keksii maiden muide ko mottoom aalmug kielâ, pihtâsijd teikâ kulttuur huumor vuáđđun, lii pyereeb molsođ šlaajâ. Mondiet tággáár mana čoođâ ive 2022? Mondiet kihheen ij ooroost smiettâđ, lii-uv mottoom maka-kiltti mottoom pilekäävpist šiev piivtâs teatterlyeve alne? Tot ij lah. Tot kolgâččij leđe aalmug mávsulâš piivtâs, moos lii kevttum maaŋgâlov meetter käägis, moos kulá perruu já suuvâ jieijâs kovos, jieijâs historjá. Tot kote tom kiävttá, tiätá tom puoh siämmáánáál ko mij sämmiliih tiettip, maid mij kyeddip mááccuh pajalist.
Ton lasseen puáhtá meiddei koijâdiđ, mondiet ucceebloho finnee paatahhee rooli? Pälkkimorhedeijee teikâ eres paatahhee, kote lii tiäđu aalmug ovdâsteijee já sárnu suámálávt, lii jo uápis maainâs action-elleekuuvijn. Taan teatterpittáást láá moonnâm kuittâg vala maaŋga läävhi oovdâskulij ko pilkkedeh siämmást aalmugpihtâs já kulttuur: morhedeijee ij pyevti morhediđ ovdil ko lii finnim aalmugpihtâsis pajalân já peessâm čuojâttiđ säkkipiili.
Vuolgâttim macâttâs teatterân. Uániđ lež, finniim-uv mun vástádâs. Muu tiervuođah láá: kyeđđiđ aalmugpihtâsij ráávhun. Toh ánsášeh – mij kiäh kevttip taid, ánsášep – kunnijâttem, ep pilkkedem.